Δευτέρα 4 Αυγούστου 2014

Enemy / Ο άνθρωπος αντίγραφο (2013)

Ο Denis Villeneuve έχει αποδείξει το αδιαμφισβήτητο σκηνοθετικό του ταλέντο, το οποίο φαίνεται πως θα μπορούσε να δημιουργήσει καλή ταινία κι από σενάριο μίας σελίδας. Και, δεδομένων της αργής εξέλιξης, της «εσωτερικότητας» και της μεταφορικής διάστασης του μάλλον διφορούμενου στόρι, ο ρόλος της σκηνοθεσίας στο «Enemy» είναι καθοριστικά σημαντικός κι ο Villeneuve ανταποκρίνεται τέλεια. Το αργό τέμπο, η πανταχού παρούσα μουσική υπόκρουση, οι φανερά μελετημένες κινήσεις της κάμερας και η φωτογραφία στα χρώματα της σέπιας υφαίνουν μια  απειλητική και συνάμα σαγηνευτική ατμόσφαιρα που σε γραπώνει και ακροπατεί μεταξύ της αίσθησης του μεταφυσικού και της παράνοιας.

Ο Jake Gyllenhaal ερμηνεύει εξαιρετικά δύο (εμφανισιακά ολόιδιους) χαρακτήρες με λεπτές διαφορές μεταξύ τους. Η σύγκρουσή τους είναι μάλλον αναπόφευκτη, μα το ποιος είναι ο «εχθρός» του τίτλου απαντιέται πιο δύσκολα απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς. Υπάρχει στ’ αλήθεια ή βρίσκεται εντός μας, διερωτόμαστε εύλογα, μα ακόμα κι αν οι δύο Jake Gyllenhaal είναι στην πραγματικότητα ένας, δεν αποτελούν ακριβώς τις δύο πλευρές ενός νομίσματος. Η ταινία δεν διαχωρίζει σχηματικά το καλό από το κακό, προσωποποιώντας τα με τις δύο αντίπαλες πτυχές του ίδιου ανθρώπου. Περισσότερο μιλάμε για μια ψυχική σύγχυση όπου «καλό» και «κακό» συνυπάρχουν και δεν διακρίνονται και «εχθρός» είναι ίσως τα στοιχεία εκείνα την υποχώρηση των οποίων επιτάσσει η επιδίωξη μιας επιθυμητής, ομαλής ζωής.

Αυθεντικά αινιγματική και υπογείως απειλητική, η ταινία του Villeneuve δε συνθέτει ένα μυστήριο στο οποίο θα δώσει, τελικά, λύση. Αποτελεί μια κατάδυση στο ασυνείδητο μιας προσωπικότητας που, όπως το θύμα στον ιστό της αράχνης και ο λαός στην εξουσία της δικτατορίας, έχει εγκλωβιστεί στα δίχτυα μιας μουντής, κυκλικά επαναλαμβανόμενης –όπως κι η παγκόσμια ιστορία- ζωής. «Το χάος είναι τάξη που δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί» υποστηρίζει και, μετά από το ανατριχιαστικά παράξενο τέλος της, αφήνει εμάς να την αποκρυπτογραφήσουμε. Ακόμα κι αν δεν είναι πολλά πράγματα απολύτως σαφή, η υποδειγματικά στιβαρή σκηνοθεσία του Villeneuve και το αληθινά ευφυές σενάριο του Javier Gullon συνιστούν μια ιδιαίτερη εμπειρία, στην οποία πραγματικότητα και φαντασία, κυριολεξία και μεταφορά αγκαλιάζονται και η διάκρισή τους εναπόκειται στην οπτική του θεατή.

Βαθμολογία: 4/5

8 σχόλια:

  1. Ο Villeneuve με έχει ξετρελάνει με τις τελευταίες του ταινίες (Incendies, Prisoners). Όσο πάει, νομίζω, και συγγενεύει με το σινεμά του Φίντσερ (και στιλιστικά αλλά και θεματικά), κάτι που με ενθουσιάζει πολύ. Δεν έχω δει ακόμη το Enemy (θα το δω μέσα στην εβδομάδα) αλλά άμα είναι έτσι όπως την περιγράφεις θα μου αρέσει πολύ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Με έχει ενθουσιάσει κι εμένα ο Villeneuve. Θέλω πολύ να δω και την πρώτη ταινία του, το Polytechnique. Γενικά δεν μπορώ να πω με σιγουριά, τουλάχιστον το Prisoners όμως σίγουρα συγγενεύει με Φίντσερ. Το Enemy πάντως είναι σαφώς πιο δύσκολη ταινία από τις δύο προηγούμενες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Το είδα. Σκηνοθεσία, φωτογραφία, ερμηνεία του Gyllenhaal, ατμόσφαιρα και αφηγηματική δομή/μοντάζ ήταν εξαιρετικά. Λίγο το απότομο φινάλε (το ότι δεν έδινε απαντήσεις δεν με ενόχλησε καθόλου - ίσα ίσα μου αρέσουν τα ανοιχτά φινάλε) και το σχετικά απλό σενάριο δεν μου έκαναν ιδιαίτερη αίσθηση. Δεν θα έλεγα μόνο το "Prisoners" αλλά και το το "Enemy" συγγενεύει κάπως με τον Φίντσερ (το πρώτο με το "Zodiac" και το άλλο με το "Fight Club").

    Sorry που απαντάω κάπως αργά αλλά τώρα το καλοκαίρι δεν έχω καθημερινή πρόσβαση στο ίντερνετ.

    3,5/5: Αρκετά καλή

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Όπως βλέπεις, κι εγώ δεν είμαι ο πιο γρήγορος στις απαντήσεις!

    Το σενάριo, όντως απλό, ήταν μία μεγάλη μεταφορά την οποία βρήκα ευφυώς στυμμένη.

    Τα 3.5* ίσως να είναι πιο αντικειμενική βαθμολογία από τα δικά μου 4*. Ωστόσο στη συγκεκριμένη περίπτωση θέλησα περισσότερο να ακούσω το συναίσθημα και τον ενθουσιασμό μου, λόγω της μοναδικής ιδιαιτερότητας της ταινίας και των σπάνιων αρετών της, που με έκαναν να ασχοληθώ μαζί της πολύ περισσότερο απ' ό,τι είθισται...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Fuck τις αντικειμενικές βαθμολογίες. Να "ακούς" το συναίσθημα. Εγώ αυτό κάνω ;). Το θεωρώ πιο έντιμο από το να "κρύβεται" ο άλλος πίσω από τις αντικειμενικές βαθμολογίες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Είναι εντελώς αυθόρμητη η επιθυμία μου να επιδιώκω μια σχετική αντικειμενικότητα. Ωστόσο, αντικειμενική βαθμολόγηση για μένα δε σημαίνει προσπάθεια να βρεις την πλειοψηφία σύμφωνη ή να εκφραστεί η γνώμη του "μέσου" θεατή. Σημαίνει ορθή αξιολόγηση της συνολικής αξίας μιας ταινίας. Και αυτή προκύπτει καθαρά από την προσωπική οπτική, καθώς δεν λαμβάνεις υπόψιν σου τα αρνητικά μιας ταινίας επειδή τα εντόπισες με τη ματιά του κριτικού που ψάχνει μανιωδώς ψεγάδια, αλλά επειδή σε ενόχλησαν. Υπό αυτήν την έννοια, αντικειμενική και υποκειμενική βαθμολόγηση ταυτίζονται σε μεγάλο βαθμό. Λίγες εξαιρέσεις μου τυχαίνουν, όπου αποκλίσεις στη βαθμολογία μου δεν ξεπερνάνε, φυσικά, το μισό αστεράκι (όπως εδώ).

    Η διαφορά, όπως το βλέπω εγώ, των παραπάνω με την αμιγώς «συναισθηματική» προσέγγιση γίνεται φανερή αν πάρουμε το ακραίο παράδειγμα αυτής: Τις κριτικές του κοινού. Εκεί, βγαίνει ο κόσμος από το σινεμά ενθουσιασμένος από την ταινία επειδή τον διασκέδασε και πέρασε καλά, ανεξαρτήτως της ποιότητάς της, και μετά μπαίνει στο Αθηνόραμα και «χτυπάει» ένα 5άρι. Ή αντίστοιχα, θα δουν πολλοί το Enemy και δεν θα καταλάβουν τίποτα, ίσως και να βαρεθούν, και αμέσως θα του ρίξουν τετραγωνάκι. Δεν τους κατηγορώ, γιατί δεν μπορείς να έχεις απαιτήσεις για το πώς θα δει σινεμά ο μέσος άνθρωπος που θα βγει απλώς να περάσει ευχάριστα ένα βράδυ, όμως εγώ δεν θα βάλω 5* στον Σκοτεινό Ιππότη, γιατί δεν τον θεωρώ αριστούργημα, κι ας με έχει κατενθουσιάσει επειδή είμαι μεγάλος φαν και του Μπάτμαν και του Νόλαν.

    Επομένως τελικά ίσως η διαφορά να βρίσκεται στην εμπειρία και στην κινηματογραφική «ωριμότητά» σου ως θεατή. Όσον αφορά τις βαθμολογίες καθεαυτές, παίζει ρόλο και το πώς αντιλαμβάνεται καθένας τα αστεράκια και πόσο εύκολα απομακρύνεται από το μέσο, το 2.5*. Εμένα προσωπικά, πχ, δύσκολα με τραβάνε τα «άκρα»…

    (Συγνώμη για το μέγεθος, κοντά ολόκληρο δοκίμιο μου βγήκε! Τα ‘χα μέσα μου κι ήθελα να τα πω φαίνεται…:Ρ)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Πω πω καλοκαιριάτικα με τέτοια ζέστη δεν είναι να ανοίγεις τέτοια θέματα! :)
    Η αλήθεια είναι ότι η φράση μου "Fuck τις αντικειμενικές βαθμολογίες" είναι αρκετά γενικόλογη που προκαλεί πολλές συζητήσεις. Έτσι όπως θέτεις την αντικειμενική βαθμολόγηση είναι κοντά και στις δικές μου απόψεις για την βαθμολόγηση μιας ταινίας. Πρέπει να υπάρχει ένας συνδυασμός μεταξύ του συναισθήματος και των αντικειμενικών κριτηρίων (έτσι όπως τα αντιλαμβάνεται ο καθένας). Εγώ αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι το πρώτο πρέπει να υπερισχύει του δεύτερου ώστε να είναι πιο “προσωπική” η βαθμολόγηση. Το να υπάρχει μια μικρή απόκλιση (π.χ. μισό αστεράκι) μεταξύ του συναισθήματος και των αντικειμενικών κριτηρίων είναι απολύτως φυσιολογικό όπου κι εγώ το κάνω ορισμένες φορές (όχι γιατί πρέπει αλλά επειδή εκτίμησα κάποια πράγματα σε αυτήν), όμως στις περιπτώσεις που υπάρχει μεγαλύτερη απόκλιση τότε το θεωρό υποκριτικό.
    Αντίθετα εγώ είμαι αρκετά των άκρων και κυρίως στις αρνητικές βαθμολογίες (έχω χαντακώσει πολλά από τα λεγόμενα “αριστουργήματα”). Στις θετικές βαθμολογίες είμαι πιο νορμάλ.

    Ωραίο το δοκίμιό σου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή